فصل اول

زیبایی آفرینش

 

 

 

 

چشم دل باز کن که جان بینی                   آنچه نادیدنی است آن بینی  

  

«هاتف اصفهانی»

معنی بیت:

باتمام وجود اطراف رانگاه کن تاحقیقت هستی وآنچه راکه باچشم ظاهردیدنی نیست،راببینی.

 

«هاتف اصفهانی»

سیّد احمد ازشاعران قرن دوازدهم ودوره افشاریّه وزندیّه است.وی درسرودن غزل از سعدی وحافظ پیروی می کرد.

    

 

 

درس اول

 پیش از این ها

 

پیش از اینها فکر می کردم خدا           خانه ای دارد میان ابرها

 

مثل قصر پادشاه قصّه ها                  خشتی از لماس وخشتی از طلا

 

پایه های برجش از عاج وبلور             برسر تختی نشسته باغرور

 

ماه ، برق کوچکی از تاج او               هرستاره،پولکی از تاج او

 

رعد وبرق شب طنین خنده اش         سیل وطوفان نعره تووفنده اش

 

هیچ  کس ازجای آگاه نیست            هیچ کس رادرحضورش راه نیست

 

آن خدا بی رحم بودوخشمگین          خانه اش درآسمان،دوراززمین

 

بود. اما درمیان ما نبود                     مهربان وساده وزیبا نبود

 

دردل او دوستی جایی نداشت          مهربانی هیچ معنایی نداشت

 

هرچه می پرسیدم از خود از خدا       از زمین از آسمان از ابرها

 

زود می گفتند:«این کار خداست       پرس وجو از کار او کاری خطاست»

 

نیّت من در نماز ودعا                      ترس بود ووحشت از خشم خدا

 

پیش از اینها خاطرم دلگیر بود           از خدا درذهنم این تصویر بود

 

تا که یک شب،دست در دست پدر    راه افتادم به قصد یک سفر

 

درمیان راه،در یک روستا                  خانه ای دیدم،خوب وآشنا

 

زود پرسیدم پدراین جا کجاست؟       گفت:اینجا خانه خوب خداست

 

گفت:«اینجا می شود یک لحظه ماند  گوشه ای خلوت نمازی ساده خواند

 

باوضویی دست ورویی تازه کرد          با دل خود گفت وگویی تازه کرد»

 

گفتمش:پس آن خدای خشمگین       خانه اش اینجاست؟اینجا در زمین؟

 

گفت :«آری خانه او بی ریاست          فرش هایش ازگلیم وبوریا ست

 

مهربان وساده وبی کینه است           مثل نوری در دل آیینه است

 

عادت او نیست خشم ودشمنی         نام او نور ونشانش روشنی»

 

تازه فهمیدم:خدایم این خداست          این خدای مهربان وآشناست

 

دوستی ازمن به من نزدیکتر                از رگ گردن به من نزدیکتر

 

می توانم بعد از این،بااین خدا              دوست باشم،دوست،پاک وبی ریا      

 

 

{{{{{به قول پرستو،قیصر امین پور}}}}}

 

واژه نامه

 

کلمات مهم املایی

قصد- قصّه- خشت- الماس- طلا- برج- غرور- پولک- رعد وبرق- نعره – طوفان(توفان)- بی رحم- خطا- پرس وجو- خاطر- ذهن- خلوت- وضو- بوریا- آیینه- بی ریا- لحظه

 

توضیحات برخی از ابیات درس اول

قالب شعر مثنوی است.

بیت اول:

پیش از این ها فکر می کردم خدا             خانه ای دارد میان ابرها             

قافیه:خدا،ابرها   ردیف: ندارد

معنی بیت اول:

قبل از اینها(درگذشته)فکر می کردم که خدا خانه ای دارد درمیان ابرها.

بیت دوم:

مثل قصر پادشاه قصّه ها                      خشتی از الما وخشتی ازطلا

قافیه:قصه ها،طلا    ردیف: ندارد

تشبیه: خانه خدا به قصر پادشاه.

وجه شبه:خشتی ازالماس وطلا

مراعات نظیر:بین «قصروپادشاه» و«الماس وطلا»

معنی بیت دوم:

که آجرهای خانه اش مانند قصر پادشاه قصّه ها،از الماس وطلاست.

بیت سوم:

پایه های برجش از عاج وبلور         برسرتختی نشسته باغرور

قافیه:بلور،غرور    ردیف:ندارد

معنی بیت سوم:

پایه های کاخش ازجنس عاج وبلور است وخودش باغرور کامل روی تخت پادشاهی نشسته است.

بیت چهارم:

ماه برق کوچکی ازتاج او                          هرستاره پولکی از تاج او

قافیه:کوچکی،پولکی   ردیف:تاج،تاج

تشبیه: درمصراع اول: ماه به برق کوچکی از تاج او تشبیه شده است.

وجه شبه:نور

درمصراع دوم: ستاره به پولکی از تاج او تشبیه شده است.

وجه شبه:درخشندگی

تناسب بین ماه وستاره وبرق وجود دارد.

فعل درمصراع اول ودوم حذف شده است.

ماه برق کوچکی از تاج او {است}هرستاره پولکی از تاج او{است}.ضرورت حذف فعل زمانی احساس می شود که شاعر یا نویسنده برای جلوگیری از تکرار وایجاد ملال در ذهن خواننده،آنچه را که خواننده می تواند حدس بزند، حذف کند.

دو نوع حذف فعل داریم:

الف)حذف لفظی

ب)حذف معنوی

 

1)حذف به قرینه لفظی

برای جلوگیری از تکرار فعلی که قبلا یکبار ذکر شده باشد.

*این شهردروازه ای داشت ودروازه ای دیگر درآسمان.{داشت}

2)حذف به قرینه معنوی

مخاطب از مفهوم جمله،به فعل حذف شده پی می برد.

*هرکه بامش بیش{است}برفش بیش تر{است}

معنی بیت چهارم:

گمان می کردم ماه درخشان،درخشش کوچکی از تاج خداوند است وهر ستاره ای یکی از گوهرهای روی تاج اوست.

بیت پنجم:

رعد وبرق شب طنین خنده اش                 سیل وطوفان نعره ی توفنده اش

قافیه:توفنده ،خنده   ردیف:اش،اش{او،او}

حذف فعل {بود} به قرینه معنوی

تشبیه:درمصراع اول طنین خنده اش به رعد وبرق شب تشبیه شده است.

وجه شبه:صدا

ودر مصراع دوم نعره توفنده اش به سیل وطوفان تشبیه شده است.

وجه شبه:ترسناک وویرانگری

معنی بیت پنجم:

صدای رعد وبرق شب شبانه را صدای خنده های خداوند تصّور می کردم وحوادث وحشتناک مثل سیل وطوفان را صدای عصبانیت وخشم او می دانستم.

بیت ششم:

هیچ کس از جای اوآگاه نیست         هیچ کس رادر حضورش راه نیست

قافیه:آگاه ،راه     ردیف: نیست ،نیست

متمم: هیچکس را:هیچکس : متمم .را: حرف اضافه

معنی بیت ششم:

هیچکس نمی داند جای اوکجاست وهیچکس اجازه ندارد به حضور او برود واورا ببیند.

بیت هفتم:

آن خدا بی رحم بود وخشمگین       خانه اش درآسمان، دور از زمین

قافیه:خشمگین،زمین     ردیف: ندارد

حذف به قرینه لفظی:بود در مصراع اول به قرینه لفظی حذف شده است.

معنی بیت هفتم:

آن خدایی که من تصّور می کردم بی رحم وخشمگین بود وخانه اش درآسمان ودور از زمین بود.

بیت بیستم:

گفت :آری، خانه او بی ریاست           فر هایش از گلیم وبوریاست

قافیه:بی ریاست، بوریاست  ردیف: ندارد

تناسب: «خانه،فرش،گلیم وبوریا» شبکه معنایی ساخته اند.

بین بی ریا وبوریا جناس ناقص اختلافی وجود دارد.

معنی بیت بیستم:

پدرم جواب داد:«بله خانه ی خدا(مسجد)ساده وبی آلایش است.فرش های این خانه ، چیزی جز گلیم وحصیر نیست.

بیت بیست ویکم:

مهربان وساده وبی کینه است                   مثل نوری در دل آیینه است

قافیه: بی کینه،آیینه     ردیف: است،است

تشبیه:خداوند را به نور تشبیه کرده است.

دل آیینه:اضاف استعاری است.جان بخشی به اشیاء ( تشخیص)دارد.

آیینه را انسان تصّور کرده است وبرای او ( دل) قایل شده است.

معنی بیت بیست ویکم:

خداوند،مهربان وساده وبدون کینه است.خداوند مانند نوری در دل آینه ،نورانی است.